===== Maszyny wirtualne do zajęć z administracji =====

==== Motywacja ====

W czasie zajęć z administracji ([[lab_admin1]] i [[lab_admin2]]) będziemy psuć system (czasem specjalnie, czasem przypadkiem ;-) ) dlatego:
  * **NIE chcemy** korzystać z Linuxa zainstalowanego normalnie na dysku -- jak zepsujemy to przywrócenie będzie długotrwałe (a dodatkowo części rzeczy możemy nie być w stanie przywrócić)
  * **NIE chcemy** korzystać z serwera SPK -- nie mamy tam dostępu root (więc nie mamy możliwości psucia)
  * **CHCEMY** korzystać z __maszyn wirtualnych__ -- jest to "system wewnątrz systemu", który w razie potrzeby w kilka minut będzie można przywrócić do stanu początkowego jeżeli zepsujemy tak, że naprawić się nie będzie dało ;-)

==== Wymagania ====

Potrzebujemy maszynę wirtualną, która spełnia kilka wymagań:
  * Zainstalowany system Linux z GNU Coreutils, bash, jakimś edytorem tekstowym: nano/vim/mcedit/... (albo dostęp do repozytorium pakietów i możliwość szybkiego doinstalowania brakujących rzeczy)
  * System zarządzany przez systemd (por. [[wp>Systemd#Adoption|lista systemów z systemd na wikipedii]]
  * Dostęp do konta root (albo hasło root, albo możliwość zrobienia ''sudo su -'', co pozwala się zalogować na konto roota)
  * Możliwość przywrócenia systemu do stanu początkowego w max. kilka minut (gdy np. sformatujemy "przypadkiem" partycję systemową w trakcie działania systemu ;-) )

Wiele systemów spełnia te wymagania, w szczególności najbardziej popularnych jak Ubuntu, Debian, Manjaro, czy Arch Linux, więc jeżeli ktoś **już korzysta** z maszyny wirtualnej z takim systemem to oczywiście można z niej skorzystać do zajęć. UWAGA: w czasie zajęć możemy zepsuć maszynę (prawdopodobieństwo wynosi 99%) dlatego pracuj na kopii maszyny, jeżeli służy Ci jeszcze do czegoś innego.

Jeżeli ktoś **nie posiada** maszyny wirtualnej i nie wie jak uzyskać do niej dostęp / stworzyć ją, należy skorzystać z poniższej instrukcji opisującej jak uzyskać dostęp do systemu Ubuntu Server w oprogramowaniu VirtualBox.

==== Ubuntu Server w VirtualBox ====

=== 1. Przygotowanie ===

  - Na początek należy uzyskać dostęp do oprogramowania VirtualBox i do obrazu systemu. Istnieją dwie drogi:
    * [[#1.1 VirtualBox w sieci SPK|VirtualBox w sieci SPK]]
    * [[#1.2 Własny VirtualBox|Własny VirtualBox]] 

== 1.1 VirtualBox w sieci SPK ==

  - W sieci SPK jest pięć hostów z zainstalowanym VirtualBoxem dostępnych do realizacji zajęć z administracji (''cnode01''-''cnode05''). Aby dostać się na taką maszynę należy połączyć się z odpowiednim hostem (**wyznaczonym przez prowadzącego zajęcia**) używając konta ''linux00'': <code bash>ssh -X linux00@cnode00</code> Hasło zostanie podane przez prowadzącego zajęcia.
  - Na każdej z maszyn, w folderze ''clean_system_image'' znajduje się czysty obraz **Ubuntu Server** (pobrany z [[https://www.osboxes.org/ubuntu-server/]]), czyli plik ''*.vdi'', który zawiera **dysk** z zainstalowanym systemem. Na początek należy zrobić **własną kopię** tego pliku -- **nie usuwaj** i **nie używaj** oryginalnego pliku: w razie zepsucia systemu, można będzie ponownie wykorzystać ten domyślny stan dysku, aby przywrócić system do stanu początkowego: <code bash># upewnij się, że znajdujesz się w folderze domowym
cd ~
# utwórz folder dla swojej grupy (używając nazw identyfikujących Twoją grupę)
mkdir kkutt_sbobek
# utwórz własną kopię obrazu z maszyną
cp clean_system_image/*.vdi kkutt_sbobek/
# zmień UUID dysku maszyny (VirtualBox pozwala na tylko jeden dysk o danym UUID, żeby móc korzystać z jego kopii, musimy mu zmienić UUID)
VBoxManage internalcommands sethduuid kkutt_sbobek/*.vdi</code>
  - Uruchom GUI VirtualBoxa: <code bash>virtualbox</code>
    * Uwaga: Poniższy błąd oznacza, że nie została użyta opcja ''-X'' przy łączeniu się przez SSH z hostem. Połącz się ponownie, tym razem poprawnie. <code>Qt WARNING: QXcbConnection: Could not connect to display 
Qt CRITICAL: Could not connect to any X display.</code>

== 1.2 Własny VirtualBox ==

  - Zainstaluj VirtualBox z [[https://www.virtualbox.org/wiki/Downloads]]
  - Ściągnij obraz **Ubuntu Server** z [[https://www.osboxes.org/ubuntu-server/]] (nie jest konieczna najnowsza wersja; można ściągnąć np. wersję 22.04 Jammy Jellyfish, która ma mniejszy rozmiar niż najnowsza)
    - Info: możesz też ściągnąć inną wersję Ubuntu, np. Ubuntu Desktop. Tutaj korzystamy z Ubuntu Server, ponieważ nie ma środowiska graficznego (które nam nie jest potrzebne), dzięki czemu zajmuje dużo mniej miejsca na dysku.
  - Rozpakuj pobrane archiwum z obrazem. W środku znajduje się plik ''*.vdi'', który zawiera **dysk** z zainstalowanym systemem. Zapamiętaj gdzie został rozpakowany ten plik (może być gdziekolwiek)
    - UWAGA: **nie** usuwaj pobranego archiwum - w razie zepsucia systemu, można będzie ponownie wykorzystać ten domyślny stan dysku, aby przywrócić system do stanu początkowego
  - Uruchom VirtualBox

=== 2. Stworzenie i uruchomienie maszyny ===

  - W GUI VirtualBox stwórz nową maszynę klikając **Nowa**. Uzupełnij odpowiednio formatkę, która się pojawia:
    * Nazwa powinna jednoznacznie identyfikować Twoją grupę, np. "Kutt i Bobek"
    * Typ: Linux, Wersja: Ubuntu (64-bit)
    * Rozmiar pamięci: pozostaw domyślne 1024 MB (taka wartość powinna się ustawić po wybraniu Linux Ubuntu 64-bit)
    * Dysk twardy -> Użyj istniejącego -> wybierz plik ''*.vdi'' zawierający Twoją kopię dysku systemu Ubuntu Server (pobraną na własny komputer albo skopiowaną do własnego folderu na hoście w sieci SPK)
    * Kliknij **Utwórz**
  - Wybierz nowoutworzoną maszynę z listy i kliknij Uruchom
  - Po chwili maszyna uruchomi się.
    * Można się zalogować domyślnymi danymi: \\ Username: ''osboxes'' \\ Password: ''osboxes.org''
    * Hasło do konta root jest nieznane, ale można je łatwo zmienić. Wystarczy po zalogowaniu na konto ''osboxes'' zrobić następujące dwie rzeczy: <code bash>sudo su -
passwd</code> Po tym można będzie logować się na konto root bezpośrednio z ekranu logowania maszyny
  - Podczas kolejnych uruchomień maszyny, wystarczy wybrać ją z listy po lewej w GUI VirtualBox i kliknąć przycisk Uruchom

=== 3. Obsługa maszyny: wskazówki i naprawianie ===

  * System udostępnia sześć pseudoterminali (tty1-tty6) pomiędzy którymi można się przełączać za pomocą <key>Alt+F1</key> / <key>Alt+F2</key> / ... / <key>Alt+F6</key>
    * Warto to wykorzystać w czasie zajęć. Np. w jednym terminalu pracujemy jako root i tworzymy konta użytkowników, a w drugim terminalu próbujemy zalogować się jako nowo-utworzony użytkownik i sprawdzamy co się stanie.

  * Domyślnie dostępne są edytory **nano** i **vim**.
  * Do wykonania instrukcji do zajęć nie potrzeba instalować żadnych dodatkowych pakietów, ale gdyby ktoś czuł taką potrzebę (np. zainstalować edytor **mcedit** to można to zrobić za pomocą narzędzia apt/apt-get z poziomu roota: <code bash>apt-get update -y  # aktualizuje stan pakietów możliwych do pobrania
apt-get install -y mcedit  # instalacja pakietu mcedit</code>

  * W przypadku zepsucia maszyny w sposób, którego nie da się naprawić:
    - Zatrzymujemy maszynę w GUI VirtualBox
    - Usuwamy plik dysku, z którego korzystaliśmy
    - W jego miejsce wstawiamy wzorcowy obraz dysku:
      * pracując na hoście w sieci SPK wystarczy wykonać ponownie polecenie <code bash>cp clean_system_image/*.vdi kkutt_sbobek/</code>
      * pracując na własnej maszynie, bierzemy dysk rozpakowany z pobranego archiwum z obrazem
    - Uruchamiamy ponownie naszą maszynę w GUI VirtualBox
    - UWAGA: przywróci to maszynę do stanu z początku zajęć (dysk nie będzie zawierał żadnych modyfikacji), więc stracimy wszystko co zrobiliśmy (np. założone konta czy partycje). **Nie ma konieczności powtarzania wszystkich punktów instrukcji! Po prostu idziemy dalej, nauczeni o doświadczenie zepsucia systemu!**