• Zapoznać się z edytorami:
  • vi (konieczny, jeżeli chcesz być prosem!) (ten link może pomóc ogarnąć podstawy: http://vim-adventures.com/)
  • emacs (jeżeli chcesz korzystać z niego na SPK, musisz dodać opcję -X logując się przez SSH (ssh -X login@host); dzięki temu na Twoim komputerze wyświetli się okienko emacsa pracującego na SPK)
  • inne edytory takie jak: nano, mcedit, ew. joe, pico, jed, zile
• Przypomnieć sobie pracę z sftp i scp
• Przeczytać artykuł GNU Bash - Więcej niż Sh

NIEOBOWIĄZKOWO, dla zainteresowanych - warto przejrzeć: 101 Bash Commands and Tips for Beginners to Experts

• W środowisku Unix istnieje wiele różnych standardów powłok.
• Dwa najważniejsze to: SH (Bourne Shell) i CSH (C Shell).
• Ich implementacje w środowisku GNU to: Bash (Bo(u)rn(e) Again Shell) i tcsh (TENEX-like Csh).
• Najpopularniejszą w środowisku GNU/Linux jest GNU Bash.

• Ciekawą powłoką jest Fish, jednak nie jest ona zgodna ze standardami (specjalnie), dlatego nie będziemy jej tutaj omawiać
  (dokumentacja opisuje najważniejsze różnice między Bash a Fish)

• Powłoka zapewnia środowisko do uruchamiania programów.
• Środowisko to jest określane przez szereg zmiennych środowiskowych.
• Każda zmienna ma nazwę i wartość.
• Wartości zmiennych są napisami.
• W powłokach Sh i Csh występują różnice w sposobie ustawiania zmiennych.

• Typowe zmienne:

    PWD  USER    EDITOR  VISUAL
    HOME TERM    PATH    MAIL
    LANG DISPLAY LOGNAME SHLVL SHELL

• Operacje na zmiennych środowiskowych:

  ## Bash/Sh ##
  export ZMIENNA=WARTOSC  # ustawianie (Bash)
      ZMIENNA=WARTOSC ; export ZMIENNA  # ustawianie (Sh)
  echo $ZMIENNA           # wyświetlanie
  unset ZMIENNA           # usuwanie
   
  ## Tcsh/Csh ##
  setenv ZMIENNA WARTOSC  # ustawianie
  printenv ZMIENNA        # wyświetlanie
  unsetenv ZMIENNA        # usuwanie

• Bash (opis w bash(1), “PROMPTING” (ZACHĘTA POWŁOKI))

  export PS1='\u@\h:\w '

• Tcsh (tcsh(1), “set prompt”)

  set prompt = "%n@%m:%~ "

• Inne prompty to: PS2 PS3 i prompt1 prompt2.

Polecenie alias widzieliśmy już poprzednio - poznajmy je lepiej!

• Do re/definiowania poleceń powłoki służy alias.
• Do usuwania definicji: unalias.
• Przykłady:

  ## Bash ##
  alias ls='ls -F'
  alias ll='ls -l'
  unalias ls
   
  ##Tcsh##
  alias ls 'ls -F'
  alias ll 'ls -l'
  unalias ls

W środowisku powłoki są używane 3 znaki specjalne pozwalające na konstruowanie/cytowanie napisów:

• cudzysłowy “TEKST” , tekst w nich zawarty jest jednym napisem, w którym powłoka może interpretować znaki specjalne, np. podstawiać wartości zmiennych,
• apostrofy 'TEKST' , j.w., tylko BEZ możliwości interpretowania znaków specjalnych – tekst jest dokładnie cytowany,
• odwrócone apostrofy `TEKST` (obok klawisza Tab), zawartość tekstu jest traktowana jako polecenie, uruchamiana przez kolejna powłokę, a wynik działania polecenia jest podstawiany jako tekst.

• po jednym ekranie/linii do przodu: more
• po jednym ekranie/linii w obydwu kierunkach: less (less is more!)
• wyświetlanie zawartości podanych plików:

  cat [plik1 plik2 ... plikN]

To help remember the difference between less and more, a common joke is to say, “less > more,” implying that less has greater functionality than more. A similar saying is that “less is more, more or less” (Wikipedia)

• Przy początku i końcu pracy powłoki czytają odpowiednie pliki konfiguracyjne.
• Czytane są różne pliki dla non/login shell.
• sh używa innych plików niż csh.
• Pliki są interpretowane, a nie uruchamiane.
• Interpretację podanego pliku można wymusić przez source.
• Komentarze w powłoce wstawia się rozpoczynając od #.
• Dowolny tekst wypisuje: echo “tekst”.
• Przeglądanie plików tekstowych (w tym inicjalizacyjnych powłok) jest możliwe przez: more, less, cat

• Pliki inicjalizacyjne:
  • Bash (opis w bash(1): INVOCATION, FILES):

    /etc/profile 
    ~/.bash_profile
    ~/.bash_login 
    ~/.profile
    
    /etc/bash.bashrc 
    ~/.bashrc
    
    ~/.bash_logout

  • Tcsh (tcsh(1): Startup and shutdown, FILES):

    /etc/csh.cshrc 
    /etc/csh.login
    ~/.tcshrc
    ~/.cshrc
    ~/.login
    
    /etc/csh.cshrc
    ~/.tcshrc
    ~/.cshrc
    
    /etc/csh.logout 
    ~/.logout

• Jest to zaawansowana biblioteka do obsługi linii poleceń.
• Jest dostępna w wielu programach GNU i innych na GPL.
• Rozpowszechaniana na LGPL.
• Umożliwia między innymi dopełnianie linii poleceń (Tab), edycję (polecenia Emacs, Vi) i historię (←↑↓→, Ctrl+P, Ctrl+N, i inne).

• Edytory dzielimy na: Emacs, Vi i resztę…
• Notacja zapisu poleceń w Emacs: C-x (Ctrl+X), M-x (M+X)
  • np. C-x C-c (Ctrl+X Ctrl+C), C-x 2 (Ctrl+X 2), M-x shell (M+X shell)
  • (klawisz M/Meta to najczęściej lewy Alt)
• Reszta często emuluje w pewnym zakresie jeden z tych dwóch.
• Należy znać podstawy użycia Emacs i Vi, np.: poruszanie się po ekranie, obsługa plików, podstawy edycji.
• Vi jest zawsze dostępny - inne edytory niekoniecznie!
• Ciekawy tutorial do nauki VI: VIM Adventures

• sprawdzić typ swojej powłoki logowania: finger LOGIN / printenv SHELL / cat /etc/passwd | grep LOGIN
• uruchomić powłokę przeciwną do tej, w której się pracuje: bash / tcsh
  • sprawdzić jak zmieniło się środowisko: printenv
  • wyjść z uruchomionej powłoki dodatkowej

• oglądnąć ustawienia środowiska: printenv, jeżeli spis nie mieści się na ekranie, użyć printenv | less
• odnaleźć w spisie zmienne wymienione w opisie laboratorium,
• ustawić własną zmienną, np. ALFA na wybraną wartość, np. moja
• przećwiczyć dla powłoki bash (export ZM=wart) i tcsh (setenv ZM wart)
• zaobserwować dziedziczenie środowiska w powłoce na przykładzie bash (wpisać poniższe):

  bash
  COS=tam
  printenv COS
  echo $COS
  bash
  printenv COS
  echo $COS
  exit
  export COS
  printenv COS
  echo $COS
  bash
  printenv COS
  echo $COS
  exit
  exit

• ustawić znaki zachęty w powłoce sh/bash przy pomocy zmiennej PS1 i tcsh przy pomocy set prompt
  • ustawić na wartości: uzytkownik@komputer katalog, godzina-katalog i inne.
  • przetestować dziedziczenie prompta w sh (ustawiać z i bez export)

• sprawdzić istniejące aliasy
• zredefiniować (w odpowiedniej powłoce) działanie ls: alias ls='ls -alF' (dla sh)
• zdefiniować własny alias: alias ll='ls -l'
• ustawić alias:

  alias strona='lynx -display_charset=utf-8 https://fais.uj.edu.pl/'

• sprawdzić istniejące aliasy
• usunąć wybrane aliasy
• dopisać wybrane aliasy do plików inicjalizacyjnych powłoki, zalogować się ponownie i sprawdzić działanie

Proszę porównać działanie:

echo $SHELL
echo "$SHELL"
echo '$SHELL'
echo \$SHELL
echo \\$SHELL
echo \$$SHELL
echo "system to: uname" 
echo "system to: 'uname'" 
echo "system to: `uname`" 
echo "ls -l"
echo 'ls -l'
echo `ls -l`

• Odnaleźć w dokumentacji odpowiednie fragmenty opisujące inicjalizację powłok:
  • bash(1): INVOCATION (WYWOŁANIE), FILES (PLIKI),
  • tcsh(1): Startup and shutdown, FILES
• Przy pomocy wybranego edytora (nano, pico, mcedit, emacs, jed, vi, …) stworzyć pliki dla własnej powłoki logowania:
  • inicjalizacyjne dla login shell
  • inicjalizacyjne dla nonlogin shell
  • czytane przy zamykaniu powłoki
• Działanie plików testować przy pomocy polecenia source
• Umieścić w plikach komentarze - znak hash (#) i komunikaty - polecenie echo “napis”
• Sprawdzać inicjalizację powłok login i nonlogin uruchamiając:

  tcsh
  tcsh -l
  bash
  bash --login

  • Wskazówka: Aby przetestować, czy poprawnie zdefiniowali Państwo plik inicjalizacyjny można np. zdefiniować w nim zmienną środowiskową, komunikat wyświetlany przy pomocy echo lub alias, a następnie logując się do odpowiedniej powłoki (j.w.) sprawdzić, czy alias jest znany (a zatem poprawnie wczytano i zinterpretowano plik inicjalizacyjny).
• W pliku czytanym przy zamykaniu powłoki umieścić polecenie clear
• Jak “przestawić” login shell, np. z Tcsh na Basha (przy pomocy plików inicjalizacyjnych)?

Przetestować w GNU Bash:

• historia:
  • przeglądanie: Ctrl+P (również: ↑), Ctrl+N (↓)
  • szukanie: Ctrl+R
• edycja linii:
  • poruszanie się: Ctrl+A, Ctrl+E, M+F, M+B
  • czyszczenie: Ctrl+L
  • kopiowanie i wklejanie: Ctrl+K, M+D, Ctrl+Y
• dopełnianie (ang. completion): Tab
  • przykład (w miejscu <Tab> należy wciskać tabulator):

    le<Tab><Tab>ss /e<Tab>/pas<Tab>
    echo $HO<Tab><Tab>ME
    cd ~s<Tab><Tab>  # może zająć kilka sekund na serwerze SPK